|
|
Niedzielny poranek zaczął się dla nas dość wcześnie, bo już po godzinie 8 byliśmy w drodze do skansenu - pierwszej atrakcji którą mieliśmy zobaczyć tego dnia. Muzeum Liptowskiej Doliny w Pribylinie leży na północ od miejscowości Liptowski Hradok. Wjazd na parking znajduje się przy głównej drodze do Starego Smokowca i jest płatny 20SK. Jako jedni z pierwszych turystów kupiliśmy bilety za 80SK od osoby i 20SK za fotografowanie, po czym ruszyliśmy na zwiedzanie skansenu. Muzeum
Liptowskiej Doliny Pribylina, tak jak większość skansenów zawiera
dawne zabudowania typowe dla swojego regionu. Zwiedzanie odbywa się bez
przewodnika. Budynki można oglądać z zewnątrz, a większość także i
wewnątrz, w dowolnej kolejności. Tylko wstęp do kościoła możliwy
jest wyłącznie z pracownikiem muzeum. Przy wejściu do każdego domu
znajduje się informacja o Skansen zaczęto budować w 1972 roku, a udostępniono go publiczności w 1991. Jest on urządzony jako dawna osada, jakich było wiele w Liptowie, z prawami i powinnościami miasteczka. Są to kopie oryginalnej architektury drewnianej pochodzącej z kilkunastu liptowskich wiosek, przeważnie z rejonu zatopionego jeziorem zaporowym. Widzimy też tutaj kopie dwóch najcenniejszych zabytków, również z zatopionej zaporą części Liptowa, wczesnogotyckiego kościoła Marii Dziewicy z Liptowskiej Mary, oraz gotycko-renesansowego dworu z Pariżoviec, niedaleko Liptowskiego Mikulasza. W dworze-kasztelu atrakcją jest ekspozycja wnętrz ilustrująca żywot wyższych warstw liptowskiego ziemiaństwa. Zwiedzający mogą obejrzeć ekspozycje mieszkania i sposobu życia różnych klas społeczeństwa Liptowa na przełomie XIX i XX wieku. Domy bezrolnego, średniego i bogatego rolnika, sołtysa, wygląd wiejskiej szkoły itd. Oferta muzeum jest wzbogacona w lecie różnymi imprezami. Są to przedstawienia folklorystyczne, rekonstrukcje ludowych zwyczajów i obrzędów. Wtedy też ludowi artyści pracują bezpośrednio w muzeum. Zainteresowany może zapoznać się ze sposobami wyrobu przedmiotów i kupić oryginalny wytwór bezpośrednio od nich, albo w sklepiku muzealnym. Muzeum prezentuje również chów zwierząt domowych, co zajmie na pewno miłośników natury. Wystawy wnętrz oraz sposobu życia są udostępnione bez przewodnika. Na każdym obiekcie jest umieszczony tekst objaśniający w językach słowackim, angielskim, niemieckim i polskim. Dodatkowymi informacjami służą pracownicy muzeum. DOM KOMORNIKA (ZELIARA) - LIPTOWSKA SIELNICA Dom z osady Liptowska Sielnica przedstawia mieszkanie najbiedniejszej warstwy wsi w trzydziestych latach XX wieku. Był przebudowany z gminnego spichlerza. Wtedy przystawiono sień, w której był też skład. W izbie koncentrowało się całe dzienne i nocne życie rodziny. Skromne wnętrze zajmowała trzyosobowa rodzina katolickiego wyznania. Żywiciel rodziny Jan Majdiak był wiejskim pasterzem, pasał bydło i owce. W zimie dorabiał koszykarstwem. Rodzina nie miała ziemi. Wynajmowała kawałek pola od bogatych chłopów za odrobek przy pracach rolnych. SYPAŃCE - HUBOVA Zespół sypańców ilustruje pięć typów zrębowych spichlerzy charakterystycznych dla wsi Hubova. Sypańce stały na skraju wsi, służyły do składowania. DOM ŚREDNIEGO ROLNIKA I RZEMIEŚLNIKA - LIPTOWSKA SIELNICA Dom
pochodzi z osady Liptowska Sielnica i należał do rzemieślniczej postępowej
rodziny kołodzieja Jana Lovicha. Liptowska Sielnica była w przeszłości
znaczącą miejscowością Dom składa się z sieni, izby, kuchni z otwartym paleniskiem do gotowania strawy i dwóch komór. W jednej komorze jest skład, druga komora służyła za sypialnię niezamężnej córki. Wnętrze izby jest dość bogate, odpowiednie dla rzemieślniczej warstwy z początku XX wieku, żyjącej w miasteczkach Liptowa. Zachował się oryginalny wystrój izby - łóżka, stół, szafy. Obrazy nad łóżkami przedstawiają dawnych mieszkańców domu. Obok domu znajduje się kołodziejski warsztat. REMIZA STRAŻACKA - JALOVEC Remizę strażacką we wsi Jalovec postawiono około 1865 roku. Stała w środku wsi przy głównej ulicy. Ma bardzo skomplikowaną i ciekawą więźbę dachową. Przyziemie tworzy prostokąt z belek, nad nim jest piętro z deskową podłogą, całość przykryta wysokim iglicowym dachem zakończonym krzyżakiem. W remizie stoją ówczesne sikawki strażackie z Liptowskiego Hradku i Podturnia. KUŹNIA - LIPTOWSKA KOKAVA Kuźnia kowala Michala Bellusa z Liptowskiej Kokavy na górnym Liptowie obok Pribyliny. Wewnątrz jest część pierwotnego wyposażenia: miechy, kowadło i wybór narzędzi. Michal Ballus sam wykonywał kowalskie wyroby, przede wszystkim narzędzia rolnicze. Współpracował także z kołodziejem, okuwał wozy, sanie, różnego rodzaju koła. Wyrabiał i naprawiał kłódki i zamki, okucia okienne i drzwiowe, wykonywał kraty i okiennice. Główną jego pracą było podkuwanie wołów i koni. Obok jego kuźni stało specjalne urządzenie do ujarzmiania wołów podczas podkuwania, tzw. jarom. Był znanym uzdrawiaczem zwierząt. Umarł w 1989 roku. DWORAK BEZROLNEGO ROBOTNIKA - CERNOVA Dom
postawił Matus Backor w roku 1836 w dolnoliptowskiej wsi Cernova.
Datowany na tragarzu w izbie: "MATUS BAC. IHS 1836 ME : AU". W
wiejskiej kronice nazywali Backorovcov "Hlasny" i "Debnar",
tj. dobosz i bednarz, co wskazuje na ich źródła utrzymania. Nie mieli
ziemi. Po śmierci ojca w roku 1861 synowie Józef i Ondrej wynajęli dom
Żydowi Hercelovi na karczmę. Wrócili w 1880 już z rodzinami. Mieszkali
zmieniając się co roku w izbie lub komorze, a sień mieli wspólną.
Prawdopodobnie w 1890 roku pierwotny trójpomieszczeniowy dom podzielili
na dwa mieszkania. Z W pierwszej części dwojaka pokazane jest mieszkanie Józefa Backora, bezrolnego robotnika pobliskiej, tekstylnej fabryki Mautnera w Rużemberku-Rybarpolu. Józef czasami dorabiał u gazdów przy pilnych pracach rolnych, za co otrzymywał zapłatę w naturaliach - ziemniakach i zbożu. Sień pełniła funkcję kuchni. Na otwartym palenisku przyrządzali posiłki dla rodziny, w piecu piekli chleb. W izbie zamykał się cały żywot rodzinny, liczna rodzina także w niej spała. W drugiej części dwojaka jest ekspozycja wiejskiej karczmy i sklepu. W 1929 roku w Cernovej rozpoczął wyszynk Stefan Sulik-Kucera. Mimo, że w Cernovej w tym czasie miało już dwóch ludzi pozwolenie na handel winem i piwem w butelkach, kupcowi Sulikowi się darzyło. W jego małym sklepiku mogli miejscowi kupić niezbędne artykuły spożywcze i wyroby przemysłowe, większe zakupy czynili w Rużemberku. W karczmie sprzedawał też różne napoje na wynos. Umarł nagłą śmiercią w wieku 33 lat. Interes po nim prowadziła żona Emilia aż do 1949 oku. DOM ŚREDNIEGO ROLNIKA I RZEMIEŚLNIKA - LIPTOWSKA SIELNICA Drewniany rolniczy dom z osady Liptowska Sielnica należał do Jana Trunkvaltera, który był średnim rolnikiem i dorabiał rzemiosłem. Żył z liczną rodziną, miał jedenaścioro dzieci. W izbie jest zobrazowana sytuacja przy narodzeniu dziecka. Są to przedmioty związane z tym wielkim rodzinnym wydarzeniem. Prześcieradło położnicy, oddzielające jej pościel od reszty pomieszczenia miało funkcję praktyczną i higieniczną, ale tez magiczną. Interier ukazuje mieszkanie i miejsce do spania wielodzietnej rodziny. W jednej z dwóch komór jest warsztat szewski tzw. sustra. DOM DROBNEGO ROLNIKA - LIKAVKA Dom z typowymi cechami ludowej architektury, a więc proporcji strzechy, budowy ścian, ozdób szczytowych, jakie były budowane w końcu XIX wieku. Był postawiony około 1890 roku przez owczarza-valacha. Podczas sezonu pasterskiego pracował i mieszkał w szałasie. O małe gospodarstwo starał się jego żona z dziećmi. W izbie jest pokazane świąteczne odzienie ludowe z Likavky i odtworzona sytuacja zaręczyn. W jednej z komór znajdują się owczarskie i bacowskie przybory oraz części ubrań. SZKOŁA Z VALASKIEJ DUBOWEJ Wiejska
szkoła ze wsi leżącej na pograniczu Orawy i Liptowa. Była postawiona w
roku 1755, według zapisków w kronice wiejskiej. W 1833 roku
przebudowana, była w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku
jednoklasówką z mieszkaniem dla nauczyciela. Wchodzimy do sieni, dalej
jest klasa z ławkami szkolnymi, katedrą nauczycielską i pomocami
szkolnymi. Jedną z dwóch komór zajmuje gabinet nauczyciela. Do jego
mieszkania W tylnej części sieni ułożone są pszczelarskie narzędzia i ule. Obok szkoły w sadzie owocowym stoi pasieka z zabytkowymi ulami. DZWONNICA - PAVCINA LEHOTA Drewniana dzwonnica ze wsi Pavcina Lehota z roku 1883 ma postawione zrębowo przyziemie, na min spoczywa ciesielska konstrukcja wieżyczki. Na wieży jest umieszczony dzwon, który darowali do muzeum mieszkańcy zatopionej wsi Sokolce, jako jedyną pamiątkę po swojej osadzie. Był wylany ze starszego, zniszczonego pożarem dzwonu, przez ludwisarza Adalberta Littmanaw Banskiej Bystrycy w roku 1865. DWOREK SZLACHECKI - PALUDZA Drewniany dom bogatej rodziny Lehockych z Paludzy. Ojciec był urzędnikiem powiatowym. Dwór postawiony był w 1858 roku jako część gospodarskiej siedziby. Stał na niewielkim pagórku, równolegle do drogi, z przyległym owocowym sadem. Ma kryty ganek na podwyższonej podmurówce, z którego wchodzi się do sieni. W domu jest kuchnia z przyległą komorą, sypialnia, izba gościnna i pokój dla dzieci. W dziecinnym pokoju wystawione są meble dziecinne, ubrania i zabawki. Częścią siedliska są budynki gospodarcze. Sypańce, gumno, stajnia oraz wiata na powozy. W sypańcach składowano żywność (ziemniaki, zboże). Miały podwójne dachy. Zewnętrzny dach był gontowy a pod nim gliniany. W ten sposób wewnątrz utrzymywano stałą temperaturę. W razie pożaru, wierzchnią strzechę można było zrzucić, aby całość nie spłonęła. DOM DROBNEGO ROLNIKA - LIKAVKA Mieszkańcy
tego domu przynależeli do warstwy małorolnych, pracowali w polu i
chowali zwierzęta domowe. Właściciel domu zajmował się przeróbką
owczych skór. Szył z nich serdaki i kożuszki dla mieszkańców wioski i
najbliższej okolicy. Tę pracę wykonywał częściowo w gospodarczej DOM SOŁTYSA - LIPTOWSKI TRNOVEC Zagroda charakterystyczna dla osady Liptowski Trnovec skłąda się z mieszkania, podwórka i budynków gospodarczych, przykrytych wspólnym dachem, z jednym wjazdem. Na oryginalnym tragarzu w izbie ma wyryty napis: "Tento dom vybudoval Paulus Vozarik spolu ze svym synem Georgom Vozarikom roku Pane 1852". Mieszkanie tworzą sień z dwiema komorami i izba. W jednej komorze jest warsztat krawiecki w którym kobiety szyły dla siebie i na zamówienie części świątecznego stroju mieszczańskiego. Jest to ekspozycja mieszkania bogatego gazdy, sprawującego funkcję sołtysa w osadzie. Sam urząd mieścił się w tzw. Miejskim Domu, we wnętrzu sołtysiej izby jest mało widoczny. Oprócz mebli odpowiadających zamożniejszej warstwie rolników, jest tylko kaseta na dokumenty i księgi urzędowe. DWÓR (KASZTEL) - PARIZOVCE Parizovce są najstarszą zachowaną ziemiańską siedzibą w Liptowie. Od połowy XIV wieku były osadą szlachecką rodziny Parisa, jego braci i potomków. W urzędowych dokumentach łacińskich z XV-XVI wieku występują przeważnie pod węgierskim przydomkiem "de Parishaza", czasem po słowacku Parizovce. Siedzibą
rodu był dwór, którego najstarszą część - gotyckie jądro można
datować na pierwszą połowę XIV wieku. Dwór przebudowano w pierwszej
połowie XV wieku. Wtedy, w okresie późnego gotyku powstał wysoki trójizbowy
budynek, który wchłonął Analiza detali architektonicznych wielkiej wartości, użycie motywu ptaka z pierścieniem na gałązce, pozwala przypuszczać, że parizovsky dwór był po 1484 roku przebudowany i rozszerzony jako myśliwski zameczek dla króla Macieja Korwina i jego syna Jana, liptowskiego żupana. Dzisiejszy wygląd nadano dworowi po ostatniej większej przebudowie renesansowej, w drugiej połowie XVII wieku. Dwór z Parizoviec jest jednym z najcenniejszych historycznych obiektów z zalanej części Liptowa. Wnętrza pokazują przykłady mieszkania i sposobu życia wyższych sfer społeczności Liptowa w przeszłości. Na końcu skansenu pomiędzy kościołem a szkołą biegnie droga, która prowadzi do innego muzeum. Dziesięciominutowy spacer przeniósł nas w zupełnie inne klimaty. W dwóch budynkach zgromadzono urządzenia transportowe byłej kolejki leśnej służące do zwózki drewna. Po muzeum oprowadził nas starszy pan, który z wielkim zaangażowaniem opowiadał o losach i pochodzeniu poszczególnych wagonów oraz lokomotyw. Szkoda tylko, że nie można ruszyć jednym ze składów na wycieczkę po stalowych szlakach w pobliskim lesie. Pobyt w Pribylinie był dla nas wielką przyjemnością. Poza zwiedzaniem poszczególnych zabudowań udało się nam obejrzeć wyrób glinianych naczyń w pobliżu dworku szlacheckiego. Za 30SK można samemu zmierzyć się z kołem garncarskim i zabrać do domu własne dzieło z gliny. Inne pamiątki, w tym drewniane naczynia, tak charakterystyczne dla skansenu można nabyć przy kuźni oraz poza skansenem przy parkingu.
|
